Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş – José Saramago

Nobel ödüllü yazar José Saramago’nun kendine has yazım tekniğiyle kaleme aldığı Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş, Merhaba Kitap Kulübünün kasım etkinlik kitabıydı.

     Kulüp üyeleriyle beraber okuyup, hakkında uzun uzun sohbet etme şansı bulduğum kitap daha önce okuduğum kitaplardan oldukça farklıydı. Yazarın, Bilinmeyen Adanın Öyküsü kitabını okumuş ve çok beğenmiştim. O kısa ve masalsı metinde yazarın kendine has yazım tarzına hakim olamamışım sanırım, Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş oldukça alışılmışın dışında bir okuma oldu benim için.

      Yazar José Saramago, klasikleşen yazım kurallarına uymuyor. Kitapta paragraf, büyük harf kullanımı, diyaloglarda kesme/tırnak işareti gibi noktalama işareti kullanmak gibi aşinası olduğumuz pek çok detay yok. Açıkçası ilk başta bu durumun özellikle diyalogları anlaşılması zor kılacağını düşünmüştüm ama yanıldığımı anlamam uzun sürmedi.

     José Saramago’nun emsaline rastlamadığım bir diğer özelliği, yarattığı metnin içinde kendini sık sık eleştirmesi oldu. Gözden kaçan bir detay, üstünkörü okuyucuya anlatılmış bir betimleme ilerleyen sayfalarda “bunu unutmuşuz ama önemli bir detaydı” gibisinden samimi cümlelerle açıklığa kavuşturuldu. Ölüm gibi katı bir konu işleyen kitabın içindeki bu bölümleri yüz güldüren detaylar olarak yorumladım ve yazarın bu alçakgönüllülüğüne hayran kaldım.

     Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş, ölümün bir anda ortadan kalktığı ve herkesin sonu belirsiz bir ölümsüzlükle baş etmeye çalıştığı sınırları şeffaf bir ülkede geçiyor. Kitap ilk başta ölümsüzlüğün güzel sonsuzluğunda geçecekmiş gibi kulağa gelse de, günlerce ölüm döşeğinde kıvranan hastalar, yıkıma uğrayan sağlık sektörü ortaya çıkabilecek kaosun oldukça gerçekçi yansımalarıyla dolu.

     Kitap geneli, ölüm konusunu toplumsal açıdan ele almış olsa da, kimi sayfalarda daha kişisel kabul edilebilecek ailesel detaylara yer verilmişti. Ölüm ve ölümsüzlük hakkında uzun uzun düşünme fırsatı bulduğum ve ölümsüzlüğe karşı bakış açımı adeta kökünden değiştiren Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş’u alışılmışın dışında metin okumak isteyen herkese öneriyorum.